Tym wpisem rozpoczynam cykl „Prawo ZAiKSu”.

Do jego powstania zainspirowały mnie konkretne sprawy,  z którymi zwracali się do mnie muzycy.

Prawie w każdej sytuacji dość szybko okazywało się, że aby dobrze przeanalizować sprawę konieczna jest znajomość nie tylko przepisów prawa i doktryny, ale przede wszystkim umów, regulaminów i procedur stosowanych w ZAiKSie.

Stąd powstało określenie „Prawo ZAiKSu” – nie jako reguł będących poza prawem, ale jako takiego swoistego  „law in action”, czyli praktyki obrotu prawami autorskimi.

Zauważyłam także, że wiedza ta nie jest powszechnie dostępna – sama, pomimo przeanalizowania umów i dokumentów ZAiKSu, nie znałam wszystkich istotnych niuansów i musiałam o nie dopytać bezpośrednio w ZAiKS.

Dlatego też postanowiłam podzielić się zdobytą w ten sposób wiedzą. Myślę, że będzie to z korzyścią dla wszystkich, a przede wszystkim dla muzyków!

To zaczynamy!

Na początek kilka istotnych faktów:

• ZAiKS to stowarzyszenie, co oznacza, że tworzą i zarządzają nim sami twórcy.
• ZAiKS zarządza zbiorowo tylko prawami majątkowymi, czyli zajmuje się tylko kwestiami zarabiania na twórczości.
• ZAiKS nie zarządza prawami osobistymi, czyli nie zajmuje się  sprawami o plagiat i nie udziela w imieniu autora utworu oryginalnego zgody na korzystanie z opracowań tego utworu.
• ZAiKS zajmuje się ochroną utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych, choreograficznych i pantomimicznych.

Są trzy możliwości relacji z ZAiKS:

1) umowa powierzenia praw (każdy twórca, nabywca praw majątkowych, spadkobierca twórcy/nabywcy),
2) członkostwo w stowarzyszeniu (tylko twórcy),
3) relacja wynikająca z przepisów ustawy (tzw. negotiorum gestio), czyli zarząd prawami uprawnionych, którzy nie są członkami ZAiKSu, ani nie podpisali z nim umowy.

Dziś zajmiemy się pierwszym typem relacji. Napiszę kiedy można zgłosić się do ZAiKS i podpisać umowę powierzenia praw.

Zgodnie z przepisami utwór jest chroniony od momentu ustalenia, czyli zakomunikowania go. Nie potrzebne jest spełnienie jakichkolwiek formalności czy jego udostępnienie szerokiemu gronu odbiorców czy też jego komercyjna eksploatacja.

Nie jest to jednak jeszcze moment, w którym można się udać do ZAiKS i zarejestrować swoje utwory.

Do ZAiKSu można zgłosić się dopiero wtedy, gdy utwór jest legalnie komercyjnie eksploatowany, czyli gdy na przykład został:

• publicznie wykonany,
• nagrany na płycie,
• nadany w radiu lub telewizji,
• na YouTube jest opatrzony reklamami,

a podmiot korzystający z utworu zgłosił utwór w wykazie przesłanym do ZAiKS (ZAIKS powinien mieć w swojej bazie danych informację o wykorzystaniu utworu).

Dlaczego tak jest?

Tu już przytoczę słowa mec. Biernackiej, rzeczniczki ZAiKSu:

„Jak wskazuje doświadczenie, utwór przyjmuje ostateczną postać w momencie gdy trafia do obrotu. Jeżeli utwór jest wcześniej zarejestrowany w wersji pierwotnej, to wykorzystywanie późniejszej wersji może sprawić, że twórca nie uzyska należnych tantiem (inny utwór zgłoszony pod ochronę, inna wersja jest wykorzystywana). Biorąc pod uwagę, że ZAiKS ma w repertuarze ok 50 mln. utworów (w tym utwory autorów zagranicznych chronionych przez ZAiKS na podstawie 126 umów z podobnymi organizacjami zbiorowego zarządzania na świecie) i chroni ok.2,5 mln uprawnionych (autorów i wydawców z całego świata), takie sytuacje nie są rzadkie. Chcąc je wyeliminować, twórcy w swoim dobrze pojętym interesie wprowadzili zasadę zgłaszania utworów po ich wykorzystaniu. Trzeba też wziąć pod uwagę, że ZAiKS jest organizacją zbiorowego zarządzania , co oznacza, że zajmuje się ochroną wyłącznie autorskich praw majątkowych (nie zajmuje się autorskimi prawami osobistymi) tj. udzielaniem licencji, zbieraniem i wypłatą tantiem na rzecz uprawnionych, z
tytułu wykorzystania ich utworów. Tak więc tylko utwory znajdujące się w obrocie są w kręgu zainteresowania ZAiKS-u. ZAiKS nie zarządza utworami których nikt nie wykorzystuje, a więc zgłaszanie ich jest zbędne”.

Na bazie innych moich poszukiwań oraz pytań, które od Was dostaję, powstaną kolejne wpisy z cyklu „Prawo ZAiKSu”. Bądźmy w kontakcie!

1 komentarz